Na przestrzeni dziejów koleje polskie stosowały różne systemy oświetlenia parowozów: od gazowego, stosowanego na starszych maszynach przejętych po I wojnie światowej, do coraz nowocześniejszych systemów oświetlenia elektrycznego. Na polskich parowozach stosowano m. in. oświetlenie elektryczne firmy ERA, na parowozach budowy niemieckiej przejętych po II wojnie światowej przez pewien okres pozostawiano oryginalne oświetlenie. Jak łatwo się domyślić, mnogość typów instalacji elektrycznych utrudniała ich utrzymanie i naprawy. Począwszy zatem od lat 60-tych XX wieku zaczęto wyposażać parowozy w znormalizowaną instalację elektryczną nowego typu, stosowaną na nich do dziś.

Budowa instalacji

Zasadniczymi elementami instalacji elektrycznej parowozu są turbogenerator, tablica rozdzielcza, skrzynki rozgałęźne i oczywiście punkty świetlne:

Przewody elektryczne pomiędzy elementami układu prowadzone są w stalowych rurkach o nachyleniu 1:200 w stroną skrzynek rozgałęźnych. Rozwiązanie to ma na celu odprowadzenie wody. Instalację elektryczną uzupełniają ponadto gniazdka do podłączenia lampy przenośnej umieszczone na czole parowozu i tendra.

Schemat instalacji elektrycznej

Budowa układu elektrycznego parowozu

  1. turbogenerator
  2. tablica rozdzielcza
  3. przewody elektryczne w rurkach
  4. skrzynka rozgałęźna
  5. gniazdo do podłączenia lampy przenośnej
  6. wyłącznik
  7. lampa sufitowa w budce
  8. lampa prędkościomierza
  9. lampy wodowskazów
  10. lampy pomostowe
  11. lampa tendrowa
  12. latarnie sygnałowe

Tablica rozdzielcza

Tablica rozdzielcza umocowana była do sufitu budki ponad stanowiskiem maszynisty. Umieszczono w niej bezpieczniki wszystkich punktów świetlnych oraz bezpieczniki główne. Ponadto tablica rozdzielcza posiadała włączniki wszystkich lamp i potencjometr służący do regulacji natężenia światła latarń sygnałowych parowozu i tendra.

Tablica rozdzielcza

Schemat połączeń tablicy rozdzielczej:

  1. przewody z prądnicy
  2. lampa tendra
  3. lampa pomostowa
  4. czerwone światło parowozu
  5. latarnia sygnałowa parowozu
  6. czerwone światło tendra
  7. latarnia sygnałowa tendra
  8. potencjometr regulujący natężenia światła latarni sygnałowych

Latarnia sygnałowa

Latarnia sygnałowa składa się z dużego lustra szklanego o parabolicznym kształcie, w którego centralnej części umieszczona jest żarówka o mocy 100 W. W dolnej części latarni umieszczone jest źródło swiatła czerwonego, które stanowi żarówka o mocy 25 W umieszczona za czerwonym szkłem. Z tyłu tej żarówki znajduje się metalowa przysłona zabezpieczająca przed oświetlaniem przez nią głównego lustra latarni.

Latarnia sygnałowa

Budowa latarni sygnałowej przedstawia się następująco:

  1. obudowa
  2. drzwiczki
  3. oprawa zwierciadła
  4. obudowa światła czerwonego
  5. tulejka oprawy
  6. uszczelka gumowa
  7. pierścień dociskowy
  8. pierścień
  9. podkładka
  10. pierścień dociskowy
  11. uszczelka
  12. szyba
  13. oprawa szkła czerwonego
  14. przysłona
  15. żarówka o mocy 100 W
  16. żarówka o mocy 25 W
  17. paraboliczne zwierciadło
  18. szyba czerwona

Porównianie wyglądu latarni sygnałowych:

Latarnie sygnałowe starego typu
Starego typu...
Współczesne latarnie sygnałowe
...i stosowanych od lat 60-tych do teraz.

Turbogenerator

Turbogenerator

Na polskich parowozach turbogenerator umieszczony był z reguły na pomoście przed budką maszynisty. Składał się on z prądnicy produkującej prąd o napięciu 25 V i jednostopniowej turbiny parowej ją napędzającej. Turbina ta napędzana jest parą nasyconą z centralnej odbiornicy pary. Para za pomocą kierownic nakierowywana jest na łopatki turbiny. Maksymalna prędkość obrotowa turbiny wynosi 3600 obr./min i jest regulowana za pomocą regulatora odśrodkowego. Kiedy prędkość obrotowa turbiny wzrośnie za bardzo, dźwignia regulatora pod wpływem siły odśrodkowej powstającej w sprężynie, przymyka suwakiem okna wlotu pary, co skutkuje zmniejszeniem jej dopływu i spadkiem prędkości obrotowej turbiny.

Budowa turbogeneratora:

Turbogenerator
  1. prądnica
  2. kadłub turbiny parowej
  3. wał prądnicy
  4. kierownica
  5. wirnik turbiny
  6. dysza
  7. sprężyna regulatora
  8. dźwignia regulatora
  9. tarcza regulatora
  10. pokrywa kadłuba turbiny
  11. tuleja suwaka
  12. suwak
  13. sprężyna suwaka